Na stracenie Janusz Krasiński

Janusz Krasiński

Na stracenie

Janusz Krasiński (1928-2012) – jeden z najwybitniejszych pisarzy polskich, mistrz wielu gatunków literackich. Świadek okrucieństw obu zbrodniczych systemów totalitarnych XX wieku: nazizmu i komunizmu. Podczas wojny należał do Szarych Szeregów. Na początku Powstania Warszawskiego wywieziony do Auschwitz, gdzie w komorze gazowej zginęła jego matka; po miesiącu przeniesiony do obozu Flossenbürg-Hersbruck pod Norymbergą, a wiosną 1945 pognany w „marszu śmierci” do Dachau. Po dwuletnim pobycie w amerykańskiej strefie okupacyjnej w Niemczech wrócił do kraju. Latem 1947 aresztowany przez władze komunistyczne pod zarzutem szpiegostwa i skazany na 15 lat więzienia (Mokotów, Rawicz, Wronki). Wyszedł po 9 latach na mocy amnestii w 1956 r. W tym samym roku zadebiutował wierszem Karuzela i opowiadaniem Potworek. Autor powieści: Haracz szarego dnia (1959), Wózek (1966), Syn Wallenroda (1980), Na stracenie (1992), Twarzą do ściany (1996), Niemoc (1999), Przed agonią (2005), Przełom (2015); opowiadań, m.in. Jakie wielkie słońce (1962) i Skarga (1968); dziennika z podróży Bracia syjamscy z San Diego (2009); reportaży zebranych m.in. w: Metafizyka uboju (2011) oraz licznych sztuk teatralnych, z których dwie zyskały międzynarodowe uznanie: Czapa, czyli śmierć na raty (1965) oraz Śniadanie u Desdemony (1971); najważniejsze dramaty zebrano w tomie Krzak gorejący (2013). Laureat prestiżowych nagród literackich, w tym Nagrody Literackiej im. Józefa Mackiewicza za powieść Przed agonią (2006); w latach 2005-2008 prezes Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Dramatyczna akcja powieści Na stracenie rozgrywa się nie tylko w celi stalinowskiego więzienia, ale także w obszarze tzw. „wolności”, rozciągającej się poza więziennym murem, gdzie grasują wyściełane skórą citroëny Urzędu Bezpieczeństwa, a „ludzie jak dym znikają z ulicy”. Dzięki retrospekcji Szymona Bolesty, głównego bohatera, przenosi się również do powojennych, podzielonych strefami okupacyjnymi Niemiec, skąd niedawny więzień niemieckich obozów koncentracyjnych powraca do kraju, by niemal za chwilę trafić w ręce komunistycznych oprawców. Choć powieść Krasińskiego nie jest autobiografią, stanowi literackie świadectwo przeżyć pisarza, który nie tylko odtwarza własne doświadczenia, lecz opowiada także o losach ludzi, których spotkał na swojej drodze.